Wiedza precz!

Od pewnego czasu modne wśród postępowych znawców i uzdrowicieli oświaty jest lansowanie tezy, że szkoła powinna uczyć umiejętności a nie wiedzy. Teza w pewnym stopniu słuszna, w pewnym zaś bzdurna. Per saldo w rzeczywistości groźba wyrządzenia przez jej wyznawców szkód jest poważna.

Jak można uczyć umiejętności bez wiedzy? Konieczne jest mądre zbalansowanie jednego z drugim. A tego jakoś nie widać, ani nie słychać. Żeby się posłużyć jakimś narzędziem trzeba wiedzieć jak ono wygląda. Tymczasem u nas od parunastu lat goni się za mirażem. Rzuca się jakieś nośne hasła, czy też "słowa-klucze", które mają otworzyć sekretne drzwi dzielące nas od krainy szczęścia i pomyślności. Pokrzykiwanie "Umiejętności a nie wiedza!" (najlepiej z dodaniem "encyklopedyczna" co ma oznaczać już zupełne potępienie) prowadzi do otumanienia ludzi. To przecież wygląda jak ofensywa szaleńców, pociągających  za sobą głupców.

Jak można mieć umiejętności nie wiedząc? Jak uczeń ma dokonać najprostszej analizy tekstu źródłowego, kiedy nie ma pojęcia o jego kontekście historycznym?

Prowadzi to do takich sytuacji jak na przykład:

Scenka 1.

Lekcja języka włoskiego. Układanie dialogu. Koleżanka Przylądek próbuje naprowadzić uczennicę na sformułowanie po włosku pytania "jak ma dojść do portu?" Ani w ząb - panna nie kuma o co chodzi. 

Nauczycielka: - Jeśli chcesz się dostać z Genui na Sardynię, to jakim środkiem komunikacji?

Panna: - Pociągiem!

Scenka 2.

Historia. Praca z tekstem źródłowym. Fragment "Deklaracji Niepodległości" Stanów Zjednoczonych. Uczniowie mają się wykazać umiejętnością analizowania źródła, m.in. odpowiedzieć na pytanie: 

"Jak autorzy Deklaracji Niepodległości uzasadniali konieczność wypowiedzenia posłuszeństwa Koronie Brytyjskiej?" 

A oto co smakowitsze odpowiedzi:

• Twórcy Deklaracji Niepodległości uważali, że Korona Brytyjska chce zawładnąć narodem Polski.

• Uważali, że Korona Brytyjska nie działała na korzyść naszej ojczyzny – nadużywała, przywłaszczała, dążyła do całkowitego opanowania i całkowitej kontroli nad Państwem Polskim. 

• Dostrzegli nadużycia i przywłaszczenia ze strony Korony Brytyjskiej, mające na celu narzucenie jarzma na Polskę.

• Uzasadnieniem konieczności wypowiedzenia posłuszeństwa Koronie Brytyjskiej przez naród polski było nienależyte przestrzeganie przez ówczesny rząd praw najistotniejszych czyli prawa do życia, do wolności i do szczęścia. (...) Naród polski powinien mając na uwadze przyszłe dobro i bezpieczeństwo państwa polskiego jak najprędzej wyprzedz rząd brytyjski.

 Oto do czego w praktyce prowadzi spełnienie postulatu red. Pacewicza z Wyborczej i innych, o nie uczeniu wiedzy, bo ta jest przecież na wyciągnięcie ręki, a skupienie się na umiejętnościach. Uczniowie wykazali się umiejętnością interpretacji tekstu, tylko ich rozpaczliwy brak elementarnej wiedzy zawiódł na manowce. I jaka jest wartość tak powstałych bzdur?